Loša realizacija revizorskih preporuka ozbiljan je problem u Bosni i Hercegovini, koji je posebno izražen u Brčko distriktu. Toliko da je zapažen i u Briselu i njegovo rješavanje, svojevremeno, uvršteno na spisak obaveza u predpristupnim pregovorima BiH i Evropske unije, piše informativni sajt specijalizovan za temu kontrole trošenja javnog novca Revizije info.
U EU su, naime, konstatovali da su revizorski izvještaji kod nas, umjesto da budu pokretač pozitivnih promjena, koji će omogućiti poboljšanje efikasnosti rada institucija, a time i kvaliteta života ovdašnjih građana, praktično “mrtvo slovo na papiru”, čije preporuke za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti u njihovom radu, institucije i javna preduzeća uglavnom ignorišu, te se iste ponavljaju godinama, pa i desetljećima.
Podaci iz finansijske revizije za 2023. to samo potvrđuju.
Dvanaest odjeljenja Vlade Brčko distrikta, npr., od Ureda za reviziju dobilo je ukupno 285 preporuka za otklanjanje uočenih nepravinosti, grešaka i nezakonitosti, koliko i u prethodnoj reviziji. Najmanje odjeljenje za evropske integracije i međunarodnu saradnju – 13, a najviše Odjeljenje za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu – 37 (osam više nego u prethodnoj finansijskoj reviziji).
Od 285 preporuka iz prethodne, finansijske revizije za 2022, u potpunosti je realizovano tek njih 16% (47 preporuka).
A uz 182 preporuke iz finansijske revizije za 2022, za koje su revizori ocijenili da su u potpunosti nerealizovane, dodaje se i 128 nerealizovanih preporuka iz prethodne dvije revizije, što ukupan broj nerealizovanih preporuka iz posljednje tri godine diže na 310, što je skoro tri četvrtine (74%) od svih preporuka koje su trebale biti realizovane do finansijske revizije za 2023.
Pojedinačno gledano, čak tri odjeljenja nemaju realizovanu niti jednu preporuku, od 76 ukupno – Odjeljenje za zdravstvo i ostale usluge (0 od 26), Odjeljenje za privredni razvoj, sport i kulturu (0 od 27) i Odjeljenje za stručne i administrativne poslove (0 od 23).
Realizacija kod ostalih kreće se od 10% (3 od 29) Odjeljenja za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu do svega 33 (7 od 21) Odjeljenja za javne poslove.
Napominjemo da se radi o postotku realizacije samo preporuka iz finansijske revizije za 2022. A da tu nisu uvrštene nerealizovane preporuke iz prethodne dvije godine, koje dodatno obaraju ove brojke (recimo Odjeljenja za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu sa 10 na svega 6%).
Čak i jedino odjeljenje koje je, u finansijskoj reviziji za 2023. dobilo pozitivno mišljenje – Odjeljenje za evropske integracije i međunarodnu saradnju BD BiH – zapravo ima katastrofalnu realizaciju revizorskih preporuka – od prethodno mu datih 13 preporuka, u međuvremenu je u potpunosti realizovalo tek 3. Što dovodi u pitanje opravdanost davanja mu pozitivnog mišljenja od strane Ureda za reviziju.
Direkcija za finansije 17 godina bez pozitivne ocjene
Ured za reviziju javne uprave i institucija Brčko distrikta 30. januara 2025. objavio je još jedan od zakašnjelih izvještaja iz svog godišnjeg plana za 2024. – izvještaj o provedenoj finansijskoj reviziji za 2023. Direkcije za finansije Brčko distrikta.
Direkcija za finansije Brčko distrikta uspostavljena je, kao organ javne uprave Distrikta, prije 17 i po godina (2007), donošenjem Zakona o Direkciji, koji je u nastavku mijenjan i dopunjavan u četiri navrata – 2017, 2019, 2020. i 2022.
Čine je: Ured direktora, Trezor, Porezna uprava, Stručna služba Direkcije i Središnja harmonizacijska jedinica. I na kraju 2023. godine, na koju se odnosi provedena revizija i objavljeni izvještaj, imala je 140 zaposlenih.
Radi se o izuzetno važnom organu uprave, čija je nadležnost: prikupljanje i raspodjela javnih prihoda Distrikta, provođenje politike u oblasti finansija Distrikta, donošenje provedbenih propisa iz oblasti finansija i njihovo objavljivanje u Službenom glasniku BD, provođenje zakona i drugih propisa, davanje mišljenja o primjeni propisa iz oblasti finansija, podnošenje izvještaja Skupštini Brčko distrikta BiH o raspoloživosti prihoda za godišnji budžet, učestvovanje u pripremi prijedloga godišnjeg budžeta u koordinaciji s dogradonačelnikom Brčko distrikta BiH, dostavljanje izvještaja o izvršenju budžeta u skladu sa zakonom, a za potrebe gradonačelnika, potvrđivanje raspoloživosti sredstava za sve rashode, transfere, investicije i kretanja sredstava Brčko distrikta BiH na svim računima Brčko distrikta BiH, uspostavljanje sistema interne kontrole i interne revizije i obavljanje drugih nadležnosti u skladu sa Statutom Brčko distrikta BiH i Zakonom.
Nalazi revizora, međutim, ne potvrđuju svijest rukovodstva Direkcije, pa ni Skupštine i Vlade, kojima ona odgovara za svoj rad, o važnosti te institucije, odnosno o važnosti njenog besprjekornog rada.
Revizori su, u finansijskoj reviziji za 2023. konstatovali ozbiljne nedostatke u radu ove institucije, dali joj mišljenje s rezervom i 25 preporuka za otklanjanje uočenih nedostataka, grešaka i nezakonitosti.
Neke od datih primjedbi tiču se elementarnih stvari i naprosto je neshvatljivo da revizori uopšte moraju upozoravati na njih. S druge strane, njihov broj je zapanjujući.
Revizori su otkrili čak i da preraspodjela sredstava na budžetskim stavkama nije vršena u skladu sa odredbama Zakona o budžetu Brčko distrikta BiH(???).
Direkcija, još uvijek, nije uspostavila ni Centralnu jedinicu interne revizije i budžetsku inspekciju kako je propisano odredbama Zakona o budžetu Brčko distrikta BiH. Ne ispoštovavši ni Izmjenama i dopunama Zakona o budžetu produžene rokove. Pritom, podsjetimo da je Centralna jedinica interne revizije, koja treba da se uspostavi u Direkciji, prema Zakonu, odgovorna za poslove interne revizije za budžetske korisnike, vanbudžetske fondove i vanbudžetske korisnike koji su obveznici primjene budžetskog računovodstva.
U izvještaju o provedenoj reviziji se dalje konstatuje:
– nedonošenje nacrta izmjena Zakona o porezu na nepokretnosti i Zakona o Poreskoj upravi Brčko distrikta BiH u skladu sa Strategijom reforme upravljanja javnim finansijama Brčko distrikta BiH za period 2021-2025. godine u cilju unapređenja procesa oporezivanja,
– nedonošenje prečišćenih tekstova Pravilnika o primjeni Zakona o porezu na dohodak Brčko distrikta BiH,
– neuspostavljanje Registra budžetskih korisnika,
– neevidentiranje poreskih obaveza po prijemu poreskih prijava u evidencije Poreske uprave Brčko distrikta BiH,
– neuspostavljanje knjigovodstvenih evidencija u skladu sa odredbama Zakona o računovodstvu i reviziji i Pravilnika o računovodstvu i finansijskom izvještavanju,
– nepostupanje u skladu sa Zakonom o državnoj službi u organima javne uprave u dijelu osiguranja potrebnih organizacionih i tehničkih uslova službenicima, odnosno namještenicima,
– nepostupanje u skladu sa odredbama Zakona o državnoj službi u organima javne uprave u dijelu poštovanja prava službenika i namještenika na jednako postupanje i jednake mogućnosti,
– neizvršavanje programskih zadataka kao i zakonskih obaveza iz nadležnosti Direkcije,
– neusaglašavanje evidencija o uplaćenim direktnim porezima Poreske uprave Brčko distrikta BiH i Trezora Brčko distrikta BiH,
– neosiguravanje uslova u cilju provođenja nadležnosti Poreske uprave Brčko distrikta BiH vezane za kontrolu poreza i javnih prihoda Brčko distrikta BiH kao i identifikaciju rizičnih poslovnih subjekata u cilju obezbjeđenja sigurnosti naplate javnih prihoda,
– obračun naknada suprotno odredbama Zakona o porezu na dohodak Brčko distrikta BiH i Pravilnika o primjeni zakona o porezu na dohodak Brčko distrikta BiH,
– nepostupanje u skladu sa odredbama Zakona o državnoj službi u organima javne uprave u dijelu internih premještaja zaposlenih,
– angažovanje lica za obavljanje posebnih poslova suprotno odredbama Zakona o državnoj službi u organima uprave Brčko distrikta BiH i Pravilnika o radu službenika i namještenika u organima javne uprave Brčko distrikta BiH,
– neadekvatno planiranju sredstava za servisiranje vanjskog duga,
– neobezbjeđivanje uslova za realizaciju kapitalnih projekata u cilju efikasnog upravljanja kapitalnim budžetom,
– nepostupanje u skladu sa odredbama Zakona o računovodstvu i reviziji Brčko distrikta BiH u dijelu obuhvatanja cjelokupne imovine, potraživanja i obaveza kao i rokova za sačinjavanje Izvještaja o popisu,
– nepostupanja u skladu sa odredbama Pravilnika o računovodstvu i finansijskom izvještavanju u dijelu procjeni mogućnosti naplate potraživanja,
– nepreduzimanje odgovarajućih mjere u skladu sa planiranim aktivnostima za otklanjanje i prevazilaženje propusta i nepravilnosti utvrđenih u revizorskim izvještajima o obavljenim revizijama…
U obrazloženju ocjene date Direkciji Ured za reviziju je naveo i da s obzirom na zastarjelost i nepouzdanost informacionog sistema Direkcije ne može potvrditi da su knjigovodstvene evidencije Brčko distrikta BiH zasnovane na osnovnim računovodstvenim principima kao i da je osigurana zaštita i integritet podataka.
Posebno je akcentirano da je nedonošenje nacrta novog Zakona o Poreskoj upravi Brčko distrikta BiH onemogućilo unapređenje procesa oporezivanja i pozitivne efekte na direktne poreze Brčko distrikta BiH.
Primjedbe u vezi zapošljavanja redovna su stavka u revizorskim izvještajima institucija. Tako se u izvještaju o finansijskoj reviziji Direkcije za finansije navodi da ugovori o angažovanju lica za obavljanje posebnih poslova – na koje je u 2023. potrošeno preko 300 hiljada KM – ne sadrže vrstu poslova, niti način izvršenja, nego svi ugovori definišu obavljanje poslova iz nadležnosti Direkcije za koja ne postoje predviđena radna mjesta Organizacionim planom, na osnovu čega nije moguće utvrditi efikasnost i efektivnost obavljenih ugovorenih poslova.
Konstatovano je i da Izvještaj o popisu nije potpun i da isti ne sadrži sva potraživanja za poreze iz analitičkih evidencija Poreske uprave što nije u skladu sa odredbama Pravilnika o računovodstvu i finansijskom izvještavanju Brčko distrikta BiH. Osim navedenog, prilikom popisa potraživanja, za potraživanja za koja je izvjesno da neće biti naplaćena popisne komisije nisu dale prijedlog Odluke o otpisu potraživanja.
Revizije info ističe da je u čitavoj priči možda najporazniji podatak da su navedene primjedbe revizora izrečene u finansijskoj reviziji za – 2023. I da u prethodnih 17 godina Direkcija za finansije Brčko distrikta nijednom nije imala pozitivnu ocjenu svog rada. A da joj je broj realizovanih revizorskih preporuka kontinuirano beznačajan – primjera radi, od 31 preporuke iz prethodne, finansijske revizije za 2022, Direkcija je za godinu dana u potpunosti realizovala tek njih – dvije!
Korupcija – zapošljavanje i grantovi
Sa više od mjesec dana zakašnjenja, 04.02.2025. Ured za reviziju javne uprave i institucija Brčko distrikta objavio je izvještaj iz godišnjeg plana za 2024, o finansijskoj reviziji za 2023. Ureda gradonačelnika Brčko distrikta.
Rezultat je poražavajući, pogotovo s obzirom na činjenicu da bi Ured gradonačelnika, uz Skupštinu Distrikta trebao biti ključni faktor u postizvještajnom periodu finansijskih revizija, koji vrši pritisak na institucije u cilju provođenja datih im preporuka, odnosno otklanjanja uočenih nedostataka, grešaka i nezakonitosti u radu institucija, kako bi došlo do poboljšanja njihovog rada i, posljedično, do poboljšanja kvaliteta života građana.
No, kako da dođe do poboljšanja kad su oni koji bi trebali da vrše pozitivan uticaj na druge institucije, među najgorim.
Ured gradonačelnika Brčko distrikta, naime, nikad(!), otkako postoji Ured za reviziju, nije dobio pozitivnu ocjenu svog poslovanja. U finansijskoj reviziji za 2010. je čak dobio negativnu, a u svim ostalim godinama mišljenje s rezervom.
Po broju preporuka koje dobija od revizora, za otklanjanje uočenih nedostataka, grešaka i nezakonitosti, u samom je vrhu. U finansijskoj reviziji za 2024. dobio ih je čak 32. (Više je dobio samo u pomenutoj finansijskoj reviziji za 2010).
Tako veliki broj preporuka logična je posljedica upornog ignorisanja revizorskog rada, njihovih nalaza, zaključaka i preporuka.
Od 28 preporuka datih u prethodnoj, finansijskoj reviziji za 2022, za godinu dana, Ured gradonačelnika u potpunosti je realizovao – jednu. A djelimično… još jednu. Što znači da je 26 potpuno ignorisao.
Pritom, Ured gradonačelnika je ignorisao i obaveze koje propisuje Zakon o reviziji javne uprave i institucija u Brčko distriktu BiH, te nije u propisanom roku dostavio program mjera za otklanjanje nepravilnosti i nedostataka utvrđenih revizorskim izvještajem. Što je osmi put u zadnjih 10 godina.
Poseban problem je što se kvalifikacije koje su razlog za izricanje mišljenja s rezervom u finansijskoj reviziji za 2023. – a odnose se na nepravilnosti u zapošljavanju (odnosno trošenju značajnih budžetskih sredstava za angažovanje lica po ugovoru, za poslove iz redovne nadležnosti Ureda, pa još na period duži od zakonom dozvoljenog – a u korijenu čega je partijsko zapošljavanje), te, u podjeli grantova nevladinim organizacijama (“Tekuće donacije neprofitnim organizacijama realizovane su u iznosu od 813.622,19 KM bez objavljenog javnog poziva.” – što je, uz nepostojanje jedinstvenog registra na nivou Vlade i institucija Brčko distrikta, idealan teren za korupciju) – zapravo, s manjim modifikacijama, i povremenim proširenjima, ponavljaju sve ove godine, praktično, od prve revizije.
Što znači da izvršna vlast Distrikta u kontinuitetu ignoriše i obesmišljava rad revizora. Koristeći javni novac u koruptivne svrhe. Što je moguće samo zahvaljujući nefunkcionisanju pravne države i niskom nivou demokratske svijesti građana, zaključuje sajt Revizije info.
