U ovoj, 2025. godini navršit će se 90. godina od rođenja i tri godine od smrti Šefika Mulabegovića, univerzitetskog profesora, javnog i kulturnog radnika te gradonačelnika Brčkog (1983–1985). Bio je rijetki primjer osobe koja je uspjela spojiti naizgled nespojivo, univerzitetsko-akademski sa političkim i javnim angažmanom te kroz buran period izgraditi nesporan ugled u zajednici. Porodični odgoj i blaga narav, kvalitetno obrazovanje, djelovanje u zajednici i visoki etički principi osigurali su mu mjesto nespornog autoriteta, ne samo u Brčkom nego i širom Bosne i Hercegovine i socijalističke Jugoslavije.
Potiče iz ugledne begovske / zemljoposjedničke familije iz Dervente, od oca Irfana i majke Zarife, rođene Kučukalić. Zemljišni posjedi Mulabegovića u Derventi slični su posjedima ostalih begovskih porodica; neznatni kompleksi begluka i rasuta kmetska selišta, koncentrirana najvećim dijelom u kotaru Derventa, osim selišta u Moćevcu (kotar Bosanska Gradiška). Pradjed Šefika Mulabegovića, Mustaj-beg, posjedovao je 59 kmetskih selišta u Bišnji Donjoj (16), Bišnji Gornjoj (3), Detlaku (5), Gradini (19) i Kalenderovcima Srpskim (16). Nijedan pripadnik ove porodice 1918. godine nije posjedovao znatnije zemljišne komplekse.
Majka Šefika Mulabegovića, Zarifa, kćerka je Fehimage i unuka Alijage Kučukalića, jednog od najuglednijih veletrgovaca u historiji Bosne i Hercegovine. Kučukalići su, pored velikih uspjeha u trgovini, kupovali velike zemljišne posjede u sjeveroistočnoj Bosni. Najveći dio posjeda u sjeveroistočnoj Bosni je u posjedu 55 porodica, ali je samo osam imalo posjede u dva ili više kotara. Među tih osam porodica jedino Kučukalići ne pripadaju begovskom sloju. Oni nisu posjede stjecali niti uvećavali dobivanjem od države ni čiflučenjem nego isključivo kupovinom od novaca zarađenih trgovinom. Pripadnici familije Kučukalić su se titulirali kao age, počevši od utemeljitelja brčanskih Alijage Kučukalića, koji je bio jedan od najvećih veletrgovaca svog vremena i prvi bosanski milioner. Poslije njegove smrti, pored brojnih objekata i imovine, Kučukalići su posjedovali preko 100 kmetskih selišta i 7.774.928 dunuma zemljišta u kotarima Brčko, Gradačac i Gračanica. Šefikov djed po majci, Fehimaga, iz ekonomskih razloga je iz Brčkog odselio u Bosanski Šamac, gdje je registrirao trgovačku firmu (1884). Bio je vlasnik nekoliko kuća i konaka u Bosanskom Šamcu i okolini. Jedina do danas sačuvana je Vila Kučukalića ili Begova kuća u kojoj je smještena Gradska biblioteka. Agrarnim reformama, nacionalizacijom i konfiskacijom, Kučukalići su razvlašteni najvećeg dijela zemljišnih i drugih posjeda u sjeveroistočnoj Bosni.
U braku Irfana i Zarife rođena su dva sina: Dževad (1930) i Šefik (1936). Šefikov otac Irfan bavio se trgovinom. Radni angažman, u firmi koja se bavila izvozom drveta i ruda, bio je razlog za preseljenje iz Dervente u Sarajevo (1938). U tek započetom poslu prekinut će ga iznenadna smrt, samo godinu dana nakon dolaska u Sarajevo (1939). Nakon smrti supruga Irfana, Zarifa je, sa sinovima Dževadom i Šefikom, doselila u Brčko.
Obrazovanje
Osnovno i srednje obrazovanje Šefik Mulabegović pohađao je u Brčkom. Srednju ekonomsku školu završio je 1953. godine te se odmah i zaposlio kao knjigovođa u trgovačkom preduzeću “Vitamin”.
Studij ekonomije na Ekonomskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu upisao je već 1954. a završio 1959. godine. Pripada generacijama Brčaka koji su akademsko obrazovanje najvećim dijelom stjecali na Sveučilištu u Zagrebu. Uz ovo sjećanje, spomenut ću neke od njih: Nežad Bećirević, Sakib Edhemović, Irfan Hadžimehmedagić, Sead Bećirević, Mevludin Ekmečić, Hivzija i Smajl Kurtalić, Smajl Ahmetović, Jusuf Sajdović, Nedžad Akšamić, Ibrahim i Mustafa Ramić, Ljiljana Tadić, Sead Mehmedović, Remzija Pašalić, Hikmet Dervišević, Sead i Seid Hasanefendić, Mara Basić, Jasmina i Enisa Ramić, Sulejman i Husein Dervišević, Danica Burić, Muhamed Arslić, Vehbija Omerović i mnogi drugi. Najveći broj se vratio i u Brčkom ostao do kraja života – i pored brojnih ponuda za profesionalne angažmane u većim sredinama. Postdiplomski studij iz oblasti ekonomike komune Šefik Mulabegović pohađao je također na Ekonomskom fakultetu Zagrebačkog Sveučilišta. Magistarskim radom o temi Odnos između preduzeća i komune u oblasti investicija 15. 3. 1967. godine stekao je zvanje magistra ekonomskih nauka. Zvanje doktora nauka stekao je na Univerzitetu u Sarajevu (1982) uspješnom odbranom rada Uticaj socio-demografskih karakteristika stanovništva na politiku ekonomskog i socijalnog razvoja komune pod mentorstvom uglednog profesora, akademika Miloša Macure.
Akademska karijera: Viša ekonomsko-komercijalna škola (VEKŠ)
U Brčkom se osniva Viša ekonomsko-komercijalna škola (1961), kao obrazovna institucija završnog tipa s dvogodišnjim programom školovanja i zvanjem ekonomist, viša stručna sprema, to jeste prvi stepen ekonomije na tri smjera: komercijalni, knjigovodstveno-finansijski i spoljnotrgovinski. Osnivanje Više ekonomsko-komercijalne škole predstavlja važan generacijski iskorak i potvrdu uspješne tradicije ekonomskog obrazovanja u Brčkom, utemeljenog osnivanjem Trgovačke škole (1885) i Trgovačke akademije (1923), što ukazuje na regionalni značaj Brčkog u to vrijeme.
Šefik Mulabegović je u vrijeme osnivanja Više ekonomsko-komercijalne škole obavljao funkciju načelnika sektora za privredni razvoj i člana Savjeta za obrazovanje Narodnog odbora Brčko (tadašnja Vlada Brčkog). Savjet za obrazovanje u oktobru 1960. godine razmatra prijedlog za osnivanje Više ekonomsko-komercijalne škole u Brčkom. U analizi se naglašava nepovoljna kvalifikaciona struktura zaposlenih u privredi Brčanske regije što je samo primjer općeg stanja u tadašnjoj Jugoslaviji. S tim u vezi, Savezna skupština je u junu 1960. godine usvojila Rezoluciju kojom se insistira na novim oblicima školovanja kroz savremeniju organizaciju stručnih škola i stimuliranje daljnjeg stručnog obrazovanja. Brčanska Viša škola osniva se na tragu preporuka iz Rezolucije, kadrovskih potreba za snažniji razvoj privrede te pozitivnih iskustava Više ekonomsko-komercijalne škole u Subotici.
Dvije godine nakon osnivanja (1963) izabran je za asistenta na nastavnom predmetu Privredna i finansijska matematika. Uz redovan nastavnički rad obavljao je i druge profesionalne dužnosti. U dva mandata biran je za direktora, odnosno dekana Više ekonomsko-komercijalne škole.
Za petnaest godina rada (1961–1976) Višu ekonomsko-komercijalnu školu upisalo je ukupno 11.880 studenata, od toga 2.973 redovnih i 8.907 vanrednih. Diplomu ove škole steklo je 3.267 studenata, što je više od trećine upisanih. Zanimljivo je podsjetiti da je u tom periodu osnovano 21 istureno odjeljenje Više ekonomsko-komercijalne škole u gradovima i općinama bivše Jugoslavije, od toga 11 u Bosni i Hercegovini te po 4 u Srbiji i Hrvatskoj.
Prisjećajući se tih vremena i saradnje sa profesorom Mulabegovićem, njegov student i kolega prof. dr. Mustafa Sinanagić je zapisao:
Imao sam privilegiju što sam ga poznavao i bio njegov student i saradnik u poslu. Na moju sreću, upoznao sam ga kao profesora Više ekonomsko-komercijalne škole u Brčkom. Predavao je Statistiku i učestvovao u izradi niza projekata koji su bili u funkciji izgradnje našeg grada, privrednih subjekata i izgradnje pozitivne društvene klime u našem gradu i za organizaciju i razvoj visokog obrazovanja u našem gradu i Regiji, odnosno Bosni i Hercegovini.
Ekonomski fakultet Brčko / Univerzitet Tuzla
Šezdesetih godina u Bosni i Hercegovini djeluju tri ekonomska fakulteta, u Sarajevu, Mostaru i Banjoj Luci. Najgušće naseljen i industrijski razvijen dio Bosne i Hercegovine – sjeveroistočna Bosna – nema Univerzitet i u okviru njega ekonomski fakultet. Privredna komora Tuzle identificira nepovoljnu kadrovsku strukturu zaposlenih kao limitirajući faktor bržeg razvoja sjeveroistočne Bosne i inicira potrebu osnivanja ekonomskog fakulteta na regiji. Osniva se zajednica visokoškolskih i naučno-istraživačkih ustanova u Tuzli, kojoj pristupa i brčanska Viša ekonomsko-komercijalna škola te Konzorcij za razvoj višeg i vosokog obrazovanja. Usvaja se program razvoja visokog školstva i sredstvima iz privrednih i republičkih fondova grade brojni objekti među kojima i zgrada Više ekonomsko-komercijalne škole u Brčkom.
Programom je procijenjeno da je Viša ekonomsko-komercijalna škola u Brčkom postignutim rezultatima stvorila najbolje pretpostavke za realizaciju cilja – osnivanje Ekonomskog fakulteta. Osim toga, formiranje Ekonomskog fakulteta u Brčkom zadovoljava smjernicu utvrđenu u Elaboratu o potrebi dislociranja visokoškolskih institucija u proizvodne regije. Nakon izrade Elaborata, saglasnosti i odobrenja političkih i državnih organa, Odluku o osnivačkom aktu donosi Skupština općine Brčko 23. septembra 1976. godine. Iste godine osnovan je Medicinski fakultet u Tuzli, da bi 18. novembra sedam visokoškolskih ustanova, među kojima i Ekonomski fakultet u Brčkom, osnovali Univerzitet u Tuzli.
Pored nastavno-naučnog angažmana na Ekonomskom fakultetu u Brčkom, prof. dr. Šefik Mulabegović obavljao je i funkciju prodekana u akademskoj 1982/1983. te u periodu od 1985. do 1988. godine. Na Univerzitetu u Tuzli biran je za prvog predsjednika Savjeta Univerziteta (1976) a samo dvije godine kasnije (1978) za prorektora za naučno-nastavni rad. Istovremeno je aktivan u organima Zajednice univerziteta Jugoslavije i Zajednice univerziteta Bosne i Hercegovine te kao član Savjeta za unapređenje odgojno-obrazovnog rada Bosne i Hercegovine.
U maju 1992. godine prisilno napušta Brčko. Samo nekoliko mjeseci poslije, zajedno s kolegama sa brčanskog ekonomskog fakulteta, profesorima: Muratom Sinanagićem, Muhamedom Pamukčićem, Sabahetom Drpljaninom, Mehmedom Dedićem, Ivanom Jozićem, Mustafom Sinanagićem i Reufom Kapićem učestvuje u osnivanju Ekonomskog fakulteta Brčko, sa privremenim sjedištem u Tuzli. Pored angažmana na Ekonomskom fakultetu, predaje i na drugim fakultetima Univerziteta u Tuzli.
Za funkciju prorektora Univerziteta u Tuzli ponovo je izabran 1994. godine, a funkciju rektora Univerziteta obnašao je 2000. godine. Posebne zasluge prof. Mulabegoviću pripadaju za pokretanje “Ljetnog Univerziteta u Tuzli” koji se održava tradicionalno, svake godine. Za vrijeme dugogodišnje akademske karijere bio je učesnik na mnogim razvojnim programima u saradnji sa Ekonomskim fakultetom u Tuzli te je objavio značajan broj različitih publikacija. Autor je brojnih naučnih i stručnih studija i radova iz oblasti privredne ekonomije, regionalnog i urbanističkog planiranja, statistike i demografije. Prošao je sva akademska zvanja od asistenta, docenta, vanrednog i redovnog profesora. U zvanje redovnog profesora na nastavnom predmetu Statistika izabran je 1987. godine.
Radni i politički angažman
Nakon završenih osnovnih studija i odsluženja vojnog roka u Jugoslovenskoj armiji, Šefik Mulabegović se vratio u Brčko i zaposlio u izvoznom preduzeću “Majevica”, na radnom mjestu direktora sektora za izvoz voća i povrća. Godinu dana poslije (1961) prelazi u tadašnji Narodni odbor Općine Brčko na dužnost načelnika za privredni razvoj. Funkciju gradonačelnika, to jeste predsjednika Skupštine Općine Brčko obavljao je od 13. 4. 1983. do 12. 4. 1985. godine.
Nakon isteka mandata predsjednika Skupštine Općine Brčko, na sjednici Skupštine Općine Brčko, održanoj 12. aprila 1985. godine novoizabrani predsjednik Stanislav Bašić je o svom prethodniku, doktoru Mulabegoviću, između ostalog rekao:
(…) Plijenio je njegov pristup sagledavanja i razrješavanju aktuelnih problema, iskreno i toplo odnosio se prema svakom radnom čovjeku i građaninu i pokazivao puno razumijevanje za njihove lične probleme, a kao zaljubljenik svoga grada zalagao se, iznad svega, da ga učini ljepšim, prepoznatljivijim. U kritičkoj analizi stanja, poteškoća i propusta, prvenstveno je polazio od sebe, od Službi organa uprave, što je mobilizatorski djelovalo na sve one kojima bi ukazivao na propuste.
Evocirajući uspomene na kolegu i prijatelja te period Šefikovog političkog angažmana, Branko Damjanac je zapisao:
Posebno ističem njegovu privrženost našem gradu i nastojanju da se grad razvija i stvara pozitivna društvena klima za dolazak ljudi u naš grad, a posebno mladih. Sa nekoliko njegovih kolega i prijatelja redovno se sastajao u knjižari ‘Veselin Masleša’, kod Zvonka Masijera. Tamo su se saznavale prve gradske vijesti i pričalo i dogovaralo o novim smjernicama i aktivnostima za unapređenje života u Brčkom.
Uz kvalitetno obrazovanje, akademsko napredovanje i bogatu naučnu i pedagošku karijeru nije izostajao ni raznovrstan i uspješan intelektualni i društveno-politički angažman. Aktivno je učestvovao u radu tuzlanskog “Preporoda”, objavljivao stručne radove i uređivao časopise za kulturu i društvena pitanja Pogledi iGodišnjak te doprinio konstituiranju Zajednice općinskih društava “Preporoda” Tuzlanskog kantona.
U časopisu Pogledi koji je izdavao tuzlanski “Preporod” objavljuje stručne radove: “Kadrovska situacija u regiji i zadaci Univerziteta u Tuzli” (1996); “Otvorena pitanja reprodukcije stanovništva” (1997); “Demografska skica Brčkog prije i poslije agresije” (1998); “Evolucija zemljišnog vlasništva u Bosni i Hercegovini” (2021).
U vrijeme Arbitražnog postupka za Brčko na različite načine doprinosi okupljanju i djelovanju Brčaka, od pisanja brojnih naučnih i stručnih studija do aktivne uloge u radu Udruženja “Povratak”. Bio je član delegacije Brčaka na prvom Arbitražnom ročištu održanom u Rimu, februara 1997. godine. Iste godine učestvuje u političkom projektu liste Koalicije za cjelovitu i demokratsku Bosnu i Hercegovinu, koji su činile četiri političke stranke (SDA, SBiH, Liberali i Građanska stranka). Bili su to prvi poslijeratni općinski izbori za dio općine Brčko, koji je tada u sastavu bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska. Lista Koalicije za cjelovitu i demokratsku Bosnu i Hercegovinu, predvođena profesorom Mulabegovićem kao nestranačkim kandidatom, ostvarila je ubjedljivu pobjedu, a Šefik Mulabegović je izabran za zastupnika u prvoj multietničkoj skupštini Brčkog.
Bio sam akter, svjedok i jedan od kreatora tih procesa. S obzirom na to da sam također izabran za zastupnika u prvu poslijeratnu skupštinu Brčkog, naša druženja i saradnja bila su skoro svakodnevna. Bio je to period i angažman ispunjen posebnim izazovima. Na prve sjednice Skupštine dolazili smo u posebnim vozilima OSCE- a ili u kolonoma privatnih vozila sa visokim mjerama obezbjeđenja. Česte i duge pauze na sjednicama Skupštine provodili smo u foajeu Doma kulture iz kojeg nismo izlazili prvih nekoliko mjeseci.
Pitanja i problemi o kojima je raspravljala Skupština, kao i pristup rješavanju problema bili su determinirani činjenicom da je to vrijeme Arbitražnog procesa za status Brčkog. U jednoj prilici, tokom burne rasprave o političkoj budućnost Brčkog (1998), profesor Mulabegović se javio za riječ i u kratkoj diskusiji pojasnio kako Brčko, kao i kroz svoju noviju povijest, ima jedinu šansu i perspektivu ukoliko bude otvoren grad, infrastrukturno i ekonomski uvezan i naslonjen na industrijski razvijeno zaleđe. U suprotnom, zaključio je profesor Mulabegović, bit će prolazna stanica na nekom zamišljenom koridoru.
Predizborni skup Koalicije za cjelovitu i demokratsku Bosnu i Hercegovinu, slijeva: Rasim Kadić, Munib Jusufović, Ejup Ganić, Ibrahim Spahić, Sead Jamakosmanović, Šefik Mulabegović, Ćazim Suljević.
Nakon povratka u Brčko učestvuje u radu brčanskog “Preporoda”, kao član Skupštine i učesnik u brojnim kulturnim programima. Jedna od prvih aktivnosti brčanskog “Preporoda” u Domu kulture (februar 2022) bila je promocija knjige Historija Bošnjaka autora Mustafe Imamovića. Profesor Šefik Mulabegović bio je jedan od promotora knjige.
Tokom studija u Zagrebu upoznao je Sadetu Mehmedagić iz Prijedora, sa kojom će se i vjenčati (1959). Sadeta Mulabegović radila je kao profesorica u Ekonomskoj školi u Brčkom od 1961. godine. U skladnom braku rodili su se kćerka Amila i sin Zlatan. Amila je primarijus radiologije i radi u svojoj privatnoj ordinaciji u Tuzli. Sin Zlatan je diplomirao elektrotehniku u Zagrebu i stekao visoki međunarodni ugled u Fintech industriji. Bili su ponosni roditelji, sretni i zadovoljni svojom djecom i brojnim unucima. Sadeta Mulabegović je ovaj svijet napustila 21. jula 2021. godine. Nakon smrti Sadete, njen suprug Šefik Mulabegović svake sedmice je nosio ružu na njen mezar, a drugu stavljao pored njene fotografije. Sada su duše zajedno, vjerujemo, u nekom mirnijem svijetu.
Šefik i Sadeta Mulabegović
Vjerujem da će, u doglednoj budućnosti, sa potrebnom vremenskom distancom i na osnovu objektivnih kriterija, profesor doktor Šefik Mulabegović biti svrstan među najznačajnije ličnosti Brčkog u 20. stoljeću. Ovo kratko podsjećanje na njegov život i djelo zaključujem sjećanjem jednog od njegovih studenata, kolega i sugrađanina, prof. dr. Mustafe Sinanagića.
Prof. Šefik Mulabegović je bio izuzetan intelektualac, univerzitetski profesor, pedagog, društveno-politički radnik i patriota. Imao sam izuzetnu čast da budem njegov student. Posjedovao je veliko znanje i sposobnost da zainteresuje studente za materiju koju je predavao. Također, bio sam nastavnik na Ekonomskom fakultetu Univerziteta u Tuzli u vrijeme kada je prof. Mulabegović bio dekan ove visokoškolske institucije. Iskazao je izuzetne rukovodne sposobnosti, a autoritet je gradio strpljenjem i velikim razumijevanjem za sve uposlenike. Prof. Šefik Mulabegović je dao veliki doprinos razvoju Univerziteta u Tuzli, a u tuzlanskim intelektualnim krugovima je bio izuzetno cijenjen. Bio je omiljeni gradonačelnik Brčkog, a krasile su ga visokomoralne osobine. Građani su ga voljeli i poštovali. Cjelokupna njegova pojava zračila je dobronamjernošću, blagošću i pažnjom koju je posvećivao sagovorniku. Volio je Brčko i Bosnu i Hercegovinu. Šefik Mulabegović predstavlja jednu od najznačajnijih ličnosti u novijoj historiji Brčkog i zaslužuje da jedna od ulica našeg grada ponese njegovo ime.
Zabilježio: Ćazim Suljević, uz nesebičnu pomoć koleginice Zagorke Ostojić.
